علائم دندان درآوردن کودک | چه کارهایی در این زمان باید انجام دهیم؟
دندان درآوردن کودک یکی از مراحل مهم و حساس رشد نوزاد است که اغلب والدین با نگرانی‌ها و سوال‌های زیادی درباره آن مواجه می‌شوند. این فرآیند طبیعی که معمولاً از حدود ۶ ماهگی شروع می‌شود، معمولاً با علائمی نظیر حساسیت لثه، بی‌قراری و… همراه است و می‌تواند برای کودک دردناک و ناخوشایند باشد.
شناخت زمان دقیق شروع دندان درآوردن، آگاهی از نشانه‌ها و نحوه مراقبت از کودک در این دوره، نقش مهمی در کاهش استرس و بهبود حال کودک دارد. در ادامه این مطلب سعی کرده‌ایم تا از صفر تا صد مراحل دندان درآوردن کودک، علائم رایج، روش‌های کاهش درد، نکات مراقبتی و همچنین تغذیه مناسب را به صورت جامع و کاربردی بررسی کنیم.
شایع ترین علائم دندان درآوردن کودک
علائم دندان درآوردن هر کودکی تا حدی متفاوت است، اما موارد زیر جزو شایع‌ترین علائم دندان درآوردن کودک هستند:
- افزایش تحریک‌پذیری پوستی در اطراف دهان (ترشح زیاد بزاق می‌تواند باعث تحریک پوست اطراف دهان و جوش‌های خفیف شود.)
- گریه‌کردن بدون علت واضح (البته که گریه دلایل دیگری نیز می‌تواند داشته باشد، جهت اطلاع از آنها مقاله دیگرمان با عنوان ” دلیل گریه زیاد نوزاد ” را مطالعه فرمایید.)
- افزایش حجم ترشحات بزاق و آبریزش دهان
- تمایل به جویدن و گاز گرفتن چیزهای مختلف به خصوص اشیای سخت
- کمی تورم، قرمزی و حساسیت در لثه‌ها
- کم‌خوابی، اختلال در خواب یا تغییر الگوی خواب
- بد غذایی، کاهش اشتها یا امتناع از خوردن
- نق زدن، گریه و بی‌قراری به خصوص شب‌ها
- احتمال تب خفیف (نه تب شدید و باید با دقت بررسی شود)
- سرخ‌شدن گونه‌ها
- بد خلقی
- دیدن سفیدی دندان در زیر لثه
- کشیدن گوش یا مالیدن صورت
اگر این علائم با نشانه‌های بیماری مانند تب شدید، اسهال یا التهاب طولانی همراه بود، توصیه می‌کنیم به پزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است به غیر از دندان درآوردن کودک، علت دیگری هم داشته باشند.
زمان دندان درآوردن کودکان چند ماهگی است؟
زمان دندان درآوردن در نوزادان معمولاً بین ۴ تا ۷ ماهگی شروع می‌شود. به طور معمول اولین دندان‌هایی که معمولاً خارج می‌شوند دندان‌های وسطی فک پایین (دندان‌های پیشین پایین) هستند. البته برخی کودکان می‌توانند زودتر یا دیرتر از این بازه دندان درآورند که طبیعی است.
در مواردی ممکن است دندان‌ها از ۳ ماهگی و یا پس از یک سالگی ظاهر شوند (حتی تا حدود ۱۳ ماهگی هم می‌تواند این امر به تأخیر بیفتد)، اما بیشتر دندان‌ها تا ۳ سالگی کامل رشد می‌کنند. درآوردن دندان‌های شیری در کودکان تا حدود ۳ سالگی ادامه دارد و طی این مدت، تمام ۲۰ دندان شیری کودک به تدریج بیرون می‌آیند. همچنین دندان‌های دائمی از حدود ۶ سالگی شروع به رشد می‌کنند که شامل دندان‌های آسیاب و دیگر دندان‌های دائمی است.
0 تا 100 مراحل دندان درآوردن کودک
فرآیند دندان درآوردن کودک شامل چند مرحله اصلی است:
- مرحله جنینی و تشکیل دندان‌ها در رحم: رشد جوانه‌های دندان در فک جنین در رحم مادر از حدود هفته پنجم بارداری آغاز می‌شود.
- کلسیم‌گذاری و سخت شدن دندان: دندان‌ها تا زمان تولد در لثه وجود دارند، اما سخت نشده‌اند.
- بعد از تولد: دندان‌ها در زیر لثه به تدریج رشد می‌کنند اما دیده نمی‌شوند. حدود چند ماهگی، دندان‌ها شروع به جابه‌جایی در لثه کرده و تورم لثه آغاز می‌شود. این مرحله تا سن ۴ تا ۷ ماهگی که معمولاً اولین دندان‌ها شروع به درآمدن می‌کنند، ادامه دارد.
- برآمدگی دندان از لثه: دندان نوک خود را از لثه بیرون می‌آورد که بیشترین حساسیت و ناراحتی را ایجاد می‌کند.
- ظهور کامل دندان: دندان به کلی از لثه بیرون می‌آید و کودک می‌تواند از آن استفاده کند.
- رشد کامل دندان: دندان تثبیت شده و آماده برای جویدن می‌شود.
مرحله درآمدن ۲۰ دندان شیری کودک هم بدین شرح است: - ۴ تا ۷ ماهگی: اولین دندان‌ها (معمولاً دو دندان وسطی فک پایین) بیرون می‌زنند.
- ۷.۵ تا ۱۲ ماهگی: دندان‌های پیشین بالایی و دندان‌های پیشین جانبی و بالایی ظاهر می‌شوند.
- ۹ تا ۱۳ ماهگی: دندان‌های پیشین جانبی در بالا و پایین درمی‌آیند.
- ۱۲ تا ۱۵ ماهگی: اولین دندان‌های آسیاب کوچک (مولر اول) عقب لثه رشد می‌کنند.
- ۱۶ تا ۲۳ ماهگی: دندان‌های نیش در بالا و پایین در عقب دهان بیرون می‌آیند.
- ۲۳ تا ۳۳ ماهگی: دندان‌های آسیاب دوم ظاهر می‌شوند.
- تا ۳ سالگی، مجموعه کامل ۲۰ دندان شیری کودک به طور کامل رشد کرده و کودک قادر به جویدن بهتر غذاها خواهد بود.
- بعد از ۶ سالگی، دندان‌های دائمی شروع به رشد می‌کنند و جایگزین دندان‌های شیری خواهند شد.
موقع دندان درآوردن کودک چه کنیم؟
برای کاهش درد و ناراحتی نوزادان در دوران دندان درآوردن کودک، روش‌های زیر را به والدین پیشنهاد می‌کنیم:
- استفاده از دندانگیر: دندانگیرهای خنک با سردی خود به کاهش تورم و ناراحتی لثه کمک می‌کنند. دادن حلقه‌های دندانگیر سرد و تمیز به کودک امکان جویدن و ماساژ لثه‌ها را می‌دهد که باعث تسکین خارش و التهاب لثه می‌شود. دندانگیر سیلیکونی نرم یا آب‌دار گزینه‌های مناسبی هستند.
- ماساژ آرام لثه: با انگشت تمیز و سرد یا یک پارچه نرم و مرطوب، لثه کودک را به آرامی ماساژ دهید تا درد او کمتر شده و کودک آرام بگیرد.
- خوراندن مواد غذایی نرم و سرد (برای کودکان بالای ۶ ماه): دادن غذاهای سرد و نرم مانند پوره میوه‌های خنک مثل موز، سیب، یا شیر مادر منجمد شده در فیدر، در کاهش درد کودک مفید خواهد بود.
- کمپرس سرد: استفاده از حوله خنک یا یک پارچه نمدار نرم و سرد روی لثه کودک اثر تسکین‌دهنده دارد.
- حفظ آرامش و توجه به کودک، بازی کردن و گرم گرفتن او: در آغوش گرفتن کودک، صحبت کردن با صدای آرام و نوازش کردن می‌تواند به کاهش استرس و آرامش کودک کمک کند.
- استفاده از پستانک سرد: پستانک‌های سرد و تمیز نیز می‌توانند برای کاهش درد موثر باشند.
- فراهم کردن اسباب‌بازی‌های نرم و مجاز برای جویدن: برخی از مدل های اسباب بازی نوزادی موجب ماساژ لثه می‌شوند و کودک را مشغول نگه می‌دارند.
- اجتناب از مواد غذايي بسیار گرم، غذاهای منجمد، غذاهای مرکباتی و اسیدی مانند پرتقال یا لیمو و همچنین انواع غذاهای ترش، غذاهای شور و نمکی، آب‌نبات یا خوراکی‌های سخت که باعث تحریک بیشتر لثه می‌شود.
- حمام گرم: یک حمام آرامش‌بخش با آب گرم می‌تواند علاوه بر آرام‌کردن بدن کودک، به پرت کردن حواس او از درد کمک کند.
در صورت تب یا درد شدید، حتما او را پیش پزشک کودکان برده و در صورت نیاز داروهای ضد درد مخصوص کودکان را البته تحت نظر پزشک به او بدهید. همچنین می‌توانید در صورت وجود تب شدید و عدم دسترسی به پزشک از چسب تب بر نیز استفاده کنید.
خوراکی های مناسب برای بهبود روند دندان درآوردن کودک
برای دندان درآوردن کودک چی خوبه؟ در دوران دندان درآوردن کودک، تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در کاهش ناراحتی و تقویت بدن کودک ایفا کند. غذاهای نرم، خنک و مغذی بهترین گزینه‌ها هستند که علاوه بر تامین مواد معدنی و ویتامین‌های لازم، باعث تسکین لثه‌ها نیز می‌شوند.
در جدول زیر چند نمونه از خوراکی‌های مناسب برای این دوران همراه با توضیح مختصر درباره هر کدام را ذکر کرده‌ایم. این اطلاعات به والدین کمک می‌کند تا با توجه به سن کودک، تغذیه‌ای مناسب و تسکین‌دهنده درد به او بدهند.
| نوع خوراکی | کاربرد و مزایا | سن مناسب |
| میوه‌های سرد و نرم (مانند موز، سیب رنده شده سرد) یا پوره میوه | خنک‌کننده و نرم برای جویدن، قابل هضم، کمک به کاهش التهاب لثه | ۶ ماه به بالا |
| ماست خنک | تسکین دهنده لثه‌های ملتهب و سرشار از کلسیم | ۶ ماه به بالا |
| پوره سیب‌زمینی | نرم، مقوی و آسان برای بلعنده و کمترین فشار روی لثه‌ها | ۶ ماه به بالا |
| سوپ‌های سبک و مغذی | تغذیه کامل و آسان برای هضم، نرم و مناسب برای کودک | ۶ ماه به بالا |
| هویج پخته شده سرد | نرم و مغذی، کمک به تقویت لثه و دندان‌ها | ۸ ماه به بالا |
| پوره سبزیجات سرد | نرم، سرشار از ویتامین و بدون تحریک لثه | ۶ ماه به بالا |
| آبمیوه‌های طبیعی خنک | تامین آب، سرشار از ویتامین | ۶ ماه به بالاتر |
| تخم‌مرغ آب پز نرم | منبع خوب پروتئین برای رشد و تقویت دندان‌ها | ۸ تا 12 ماهگی به بعد |
| تکه‌های نرم خیار یا هویج | برای جویدن و ماساژ لثه، باید با مراقبت ارائه شود | ۸ ماه به بالا |
| پودر جوانه غلات و حبوبات | افزودن ویتامین‌ها و کمک به هضم غذای کودک | 9 ماه به بالا |
| بیسکویت ترد مختصر | مخصوص جویدن و آرامش لثه‌ها، باید تحت نظر باشد | 9 ماه به بالا |
| دندانگیرهای سیلیکونی (مخصوص نوزادان) | از جنس سیلیکون قابل جویدن، تسکین لثه | استفاده دائم تا اتمام دندان درآوردن کودک |
حتما بخوانید: درمان خانگی دل درد نوزاد
نتیجه گیری
دندان درآوردن کودک مرحله‌ای طبیعی اما پرچالش در رشد و نمو نوزاد است که بخش مهمی از سلامت دهان و تغذیه او را تشکیل می‌دهد. آگاهی از زمان شروع، علائم شایع و روش‌های کمک به کودک در این دوره، می‌تواند به کاهش استرس و درد کودک و والدین کمک کند.
با استفاده از روش‌های مراقبتی مناسب مانند دندانگیر سرد، ماساژ لثه و تغذیه مناسب، این مرحله قابل مدیریت و آسان‌تر می‌شود. استفاده از خوراکی‌های نرم، خنک و مغذی، دندانگیرهای ایمن، ماساژ آرام لثه و مراقبت‌های ویژه، همگی نقش مؤثری در راحت‌تر شدن کودک در این دوران دارند. توصیه می‌کنیم در صورت بروز تب بالا یا علائم غیرعادی، مشاوره با پزشک را فراموش نکنید.
